Bismillahir-rəhmanır-rəhim

Bunun bəzi səbəbləri aşağıdakılardan ibarətdir:

Birinci: İmanın zəifliyi bu etinasızlığın ən əsas səbəbidir. İmanın zəifliyi, əxlaqi güc və şücaəti insandan alıb, onu zahiri və mövhum qüdrətlərin nüfuzu altında, xar və zəlil edir. İnsanın heç bir pis iş və vəzifənin əksinə olan əməli yerinə yetirməkdən onun olması ilə saxlamayan ən pis zəif nöqtəsi, imansızlıq və dinsizlikdir.

İkinci: Tamahdır. Camaatın çoxu bilə- bilə və yaxşılığa əmr və pislikdən çəkindirməyi tərk etməyin zərərlərin anlasalar da, insanların vəzifəsindən istifadə ya malına tamah etdiyinə görə, bu təsəvvürlə ki, əgər filan şəxsi yaxşılığa əmr etsələr onun mal ya vəzifəsindən faydalanmayacaqlar, bu vəzifəni yerinə yetirməkdə səhlənkarlıq edirlər. Çox vaxt onların yanında günah baş verir, amma tamahın pis təsiri onların azadlıqlarını və düzgün düşünməsini aldığına görə, pislikdən çəkindirməkdən, çəkinirlər.

Üçüncü: Yersiz qorxu. Camaatın bəzisinin əxlaqi inkişaf və büluğlarının olmamasına görə, çox vaxt yersiz qorxular bu təsirləri yerinə yetirməyə qoymur və özləri üçün sadə və heç bir mane ilə qarşılaşmayan yaxşılığa əmr və pislikdən çəkindirmə üçün, çoxlu maneələr fərz edib və özlərini öz təsəvvürləri ilə, üzürlü edirlər. Hətta bəzən bu qorxaq camaat, yaxşılığa əmr və pislikdən çəkindirən insanlara da etiraz edir və onları sentimental və düşüncəsiz sayırlar.

Bismillahir-rəhmanır-rəhim

Yaxşılığa əmr və pislikdən çəkindirmə, ictimai vəzifələrdən biridir ki, bəzi yerlərdə bir nəfərin təşəbbüsü ilə baş verir, bəzi yerlərdə isə, neçə nəfərin təşəbbüsünə, hətta bir cəmiyyət və ümmətin həmkarlığına ehtiyaclıdır. Deməli, hər yerdə bir nəfərin bu əməlini kafi bilib və digərlərinin bu vəzifədən azad olmasını bilmək olmaz. Çünki,

Birinci: Yaxşılığa əmr və pislikdən çəkindirən şəxslə, digər insanların həmkarlığı, daha çox təsirə və məqsədə yetişməyə səbəbdir. Əgər min nəfər bir mövzu barəsində, bir-birinə uyğun nəzər versələr, təsir cəhətdən bir nəfərin verdiyi nəzərlə, bərabər deyil.

İkinci: Bu məsələlərdə sözün necə deyilməsi və şəxslərin açıqlamaları, təsirdə fərqlidir. Çox vaxt belə olub ki, bir şəxs bir nəfərin uzun nəsihət və moizələrindən ayılmayıb, amma digərindən eşitdiyi bir kəlmə ilə, tez ayılıbdır.

Üçüncü: Camaat arasında yayılan bəzi pis işlər ya tərk edilməsi adət olmuş bəzi vacib əməllər və həmçinin yaxşılığa əmr və pislikdən çəkindirilməli olan bəzi şəxslər barəsində, çoxlu cəmiyyət həmkarlıq etmədən, müvəffəqiyyət baş vermir.