Sual (1) : Salam aleykum. La-ilahe-illellah sozunun mensi nedir? Allahdan basqa Allah yoxdur? Yoxsa Allahdan basqa ibadete layiq Allah yoxdur? Allah sizden razi olsun

Bismillahir-rəhmanir-rəhim.

Əleykumus-salam.

Allahdan başqa heç bir məbud yoxdur, və ya Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud yoxdur.
Ərəblər xaliqiyyətdə və tədbirdə tövhidə inanırdılar və Quranda da buna işarə olunur: Zuxruf ayə 9. Əlbəttə, əgər onlardan (Məkkə müşriklərindən) «göyləri və yeri kim yaradıb» (deyə) soruşsan, mütləq «onları həmin qüdrətli və bilən (Allah) yaratmışdır» deyəcəklər. Loğman surəsi 25: (Ya Peyğəmbər!) Əgər onlardan (müşriklərdən) soruşsan ki: «Göyləri və yeri kim yaratmışdır?» Deyəcəklər: «Allah» (Çünki, onlar xaliqlik və ilahilik baxımından Allaha şərik qoşmayıblar, bütləri özlərinə yalnız rəbb bilirlər.)
Sad ayə 4...Və kafirlər dedilər: «Bu, yalançı bir cadugərdir! 
5. O, məbudların hamısını bir məbud edib? Doğrudan da bu, çox təəccüblü bir şeydir!» 
Allah sizə yar olsun.
Sual (2) : Salamun Aleykum, Mən Bilməy İstəyirəm ALLAHın Vücudu Dedikdə Nə Nəzərdə Tutulur?

Bismillahir-rəhmanir-rəhim.

Əleykumus-salam.

Allahın vücudu dedikdə Allahın zatı və varlığı nəzərdə tutulur. Allahın varlığı vücudundan ayrı deyil yəni əzəli və əbədidir, insanın varlığı zatından ayrıdır yəni bir zaman yox idi sonra vücuda gəldi.
Allah sizə yar olsun.
Sual (3) : Tohvid nedi.? Biz shielerde tohvid kitabi varmi.? Islamdan cixaran amiller hansidir ve musrik kime deyilir.? Suallarimi etrafli cavablandirilsaydi memnun olardim
Bismillahir-rəhmanir-rəhim.

Əleykumus-salam.

Tövhid – ərəb dilində “vahidlik, yеganəlik” mənasını ifadə еdən “vəhdət” sözündəndir. Mənası Allahı vahid, yəni bənzərsiz və şəriksiz olaraq qəbul еtmək və Ona iman bəsləməkdir.
Tövhidin ziddi şirkdir (yəni Allaha şərik qoşmaqdır).
Bəli, qədim şiə alimi Şeyx Səduqun Ət-tovid adlı kitabı var.
İslamın zəruriyatın o cümlədən namaz və orucun vacibliyini, cənnət və cəhənnəmi inkar edən şəxs mürtəd hesab olunur və dindən çıxır.

Allaha şərik qoşana müşrik deyilir. Şirk odur ki, Allahdan başqası ilahiləşdirilsin. Məsələn, bir bəndəyə imanına görə təzim yox, onu
Allah bilərək edilən təzim şirkdir.

Qurani-kərim baxımdan Allahla bir şeyi eyni tutmağa, ona şərik qoşmağa şirk deyilir. Şirkin müxtəlif növləri var: Allahın zatında şirk etmək, ulihiyyətində şirk etmək, rububiyyətində şirk etmək, ibadətdə şirk etmək və s.

Allah sizə yar olsun.
Sual (4) : assalamu aleykum! ALLAHDAN basqa hec ne yoxdur, her sey ALLAHIN OZUDUR! bu ne demekdir?

Bismillahir-rəhmanir-rəhim.

Əleykumus-salam.

Fəlsəfə və irfan elmlərində vəhdəti-vücud deyə bir termin var. Vəhdəti-vücudu müxtəlif mənalara yozurlar, bir mənasıda qeyd etdiyiniz mənadır. Vəhdəti-vücud yəni aləmdə vücud birdir və hər nə varsa onun cilvəsi, gölgəsidir. Əlbəttə alimlər vəhdəti-vücudu bəzi mənada batil hesab edirlər.

Allah sizə yar olsun.

Sual (5) : Artiq uzun muddetdir meni bir sual dushundurur, xahish edirem mene bu sualin achilishinda komek edesiniz: Insani Allah yaradib, bes Allahi kim yaradib?

Bismillahir-rəhmanir-rəhim.

Allahı Kim Yaradıb?

Sual: Bu sual təəccüblü də görünə bilər. Məşhur ingilis filosofu Bertran Rassel (1872-1970) yazır: “Gənclik dövründə Allaha inanırdım və ən güclü dəlilim bu idi ki, ətrafda müşahidə etdiklərimin hər birinin səbəbi var. Səbəblər zəncirini halqa-halqa tutaraq irəliləsək və ilkin halqaya çatsaq, bu halqanın Allah olduğunu görərik. Amma sonradan bu əqidəmdən daşındım. Düşündüm ki, hər bir vücudun səbəbi və yaradanı varsa, allahın da səbəbi və yaradanı olmalıdır.”

Bu iradın ən qısa və aydın cavabı nədir?

 Cavab: Qeyd etməliyik ki, uyğun irad materialistlərin ən məşhur və ən ibtidai iradlarındandır. Onlar sual verirlər ki, hər şeyi Allah yaratmışdırsa, bəs Allahı kim yaratmışdır?

Bəs necə olmuşdur ki, cənab Rassel çox-çox sonralar bu iradı əsas götürmüşdür? Bir şey aydındır ki, uyğun sual çoxlarını düşündürür və bu suala konkret cavab verilməlidir.

Bir neçə mühüm məsələyə diqqət yetirdikdən sonra uyğun sualın cavabı aydınlaşır:

Materialistlər uyğun sualı allahpərəstlərə ünvanlayaraq yaxalarını kənara çəkirlər. Hansı ki, allahpərəstlər dönüb materialist olsalar da, uyğun sual gündəmdə qalır və ona cavab vermək lazım gəlir. Əqidəni dəyişməklə bu sualdan yaxa qurtarmaq mümkünsüzdür. Çünki materialistlər də səbəblər qanununu qəbul edirlər. Onlar da inanırlar ki, təbiətdə mövcud olan şeylərin səbəbləri vardır. Demək, uyğun sual materialistlərə də ünvanlana bilər. Soruşa bilərik ki, hər şey maddədən yaranmışdırsa, bəs maddə nədən yaranmışdır?

Səbəblər zəncirinin nəhayətsiz olmadığını nəzərə almaqla istər idealist, istərsə də materialist filosofların hər biri əbədi və əzəli bir vücudun varlığına inanmışlar. Sadəcə, materialistlər iddia edirlər ki, həmin əzəli vücud maddədir, allahpərəstlər isə həmin varlığın Allah olduğunu bildirirlər. Aydın olur ki, cənab Rassel Allaha etiqadından daşınsa da, hansısa əzəli bir varlığın mövcudluğunu qəbul etmişdir. Həmin əzəli varlığın isə səbəbi, yaradıcısı yoxdur! Nə üçün? Çünki əzəli varlıq həmişə olmuşdur və həmişə olan varlığın səbəbə ehtiyacı yoxdur. Yalnız sonradan yaranmış varlıqlar səbəbə ehtiyaclıdır. Bu nöqtələrə diqqətlə yanaşın.

Demək, əzəli və əbədi bir mövcudun varlığı hamı tərəfindən qəbul olunmuş və əqli dəlillərlə əsaslandırılmış bir həqiqətdir. Səbəblər zəncirinin sonsuzluğunun qeyri-mümkünlüyü filosofları əzəli bir varlığa, etiqada vadar etmişdir.

Məlum olur ki, ilahi filosoflarla materialist filosoflar arasındakı ixtilaf, cənab Rasselin düşündüyü kimi, “səbəblər səbəbinin” qəbul olunub-olunmaması deyil. Əslində həm idealistlər, həm də materialistlər səbəblər səbəbini, yəni ilkin səbəbi yekdil olaraq qəbul edirlər.

Bəs bu iki baxış arasındakı fərq nədir? Uyğun baxışlar arasındakı ən mühüm fərq odur ki, allahpərəstlər həmin ilkin səbəbi elm və iradə sahibi kimi tanıyır, onu “Allah” adlandırırlar. Materialistlər isə həmin səbəbi elm və iradəsiz bilir, onun “maddə”, “materiya” olduğuna inanırlar.

Bəs necə olmuşdur ki, hamının qəbul etdiyi ilkin səbəb məfhumu cənab Rasselə qaranlıq qalmışdır? Şübhəsiz ki, riyaziyyat və sosialogiya üzrə mütəxəssis olan Rassel dini və ilkin fəlsəfi məsələlərdən yetərincə məlumatlı olmamışdır. Uyğun incəlikləri duymaq üçün ilkin fəlsəfə, yəni varlıq və onun başlanğıcı mövzusu ilə tanışlıq zəruridir.

Deyilənlərdən məlum olur ki, ilahi filosofla Allahın varlığını sübut etmək üçün “səbəblər səbəbi” dəlilinə istinad etmirlər. Çünki bu dəlil vasitəsi ilə yalnız əzəli varlığın mövcudluğuna inanmaq olar. Əslində materialistlər də belə bir varlığı inkar etmirlər.

İlahi filosoflar üçün əsas məsələ ilkin səbəbi sübuta yetirdikdən sonra ilkin səbəbin elm və idrak sahibi olduğunu sübut etməkdir. İlkin səbəbin maddə kimi şüursuz yox, elm və qüdrət sahibi olduğunu sübuta yetirmək üçün ən asan yol varlıq aləmindəki nizamın, yaranış əsrarəngizliyinin, varlıq aləminə hakim olan dəqiq qanunların öyrənilməsidir.

Yuxarıda deyilənlər uyğun sualın cavablarından biridir.

Diqqət yetiriləsi digər bir məsələ budur ki, uyğun iradın əsasını hər bir mövcudun səbəb və yaradıcıya ehtiyaclı olması məsələsi təşkil edir. Hansı ki, bu qanun yalnız əzəli olmayan, yəni sonradan mövcud olmuş varlıqlara aid edilə bilər. Bu incəlikləri ötəri bir baxışla duymaq mümkünsüzdür.

Günəş sistemi, canlı aləm, heyvan və insan kimi varlıqlar sonradan yaranmışdır. Tarix sübut edir ki, bütün bu sadalananlar əzəli olmamışdır. Diqqət etsəniz, hər bir xilqətin öz yaranış tarixi var.

Təbii ki, hər bir mövcudun yaranması üçün xarakter səbəblər olmuşdur. Məsələn, Laplasın (1749-1827) fərziyyəsinə görə, yer kürəsinin günəşdən qopmasının hansısa səciyyəvi səbəbləri vardır. Həmin səbəblər tam aydın olmasa da, hər halda həqiqətdir.

İlk bitki, ilk heyvan, ilk insanın yaranışının da özünəməxsus amilləri olmuşdur. Alimlər bu səbəbləri tarix boyu araşdırmışlar. Əgər varlıq aləmindəki mövcudların yaranmasını səbəbsiz hesab etsək, belə bir sual yaranar ki, nə üçün hər hansı bir varlığın yaranışı xüsusi bir dövrə təsadüf etmişdir? Nə üçün bir qrup canlı milyon, digər bir qrup canlı isə 100 min il bundan öncə yaşamışdır? Hər hansı bir varlığın bütün dövrlərdə mövcud olmasına nə mane olur? Belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, varlığın yaranması üçün xüsusi bir dövrün müəyyənləşməsi səbəblərin mövucdluğunun ən gözəl dəlilidir. Əgər bir varlıq milyon il öncə yaranmışdırsa, demək, bu yaranış üçün konkret səbəblər olmuşdur.

Amma əzəli və əbədi olan bir varlıq (bu varlığı “Allah” və ya “materiya” adlandırmağımızdan asılı olmayaraq) heç bir səbəbə ehtiyaclı deyil. Onun yaranış tarixi müəyyən edilmədiyindən heç bir yaradıcıya ehtiyac yoxdur.

Əzəli və əbədi olan bir varlığın mövcudluğu onun zatından, bir növ özündən qaynaqlanır. Belə bir varlıq özündən kənardakı yaradıcıdan ehtiyacsızdır.

Hər bir canlı, torpaq və səma, bütün günəş sistemi və sair mövcudlar əzəli və əbədi olmadığından yaradıcıya ehtiyaclıdır. Səbəblər səbəbinin, ilkin səbəbin varlığı isə onun öz zatından doğur.

Aydın bir misal

Filosoflar uyğun məsələnin aydınlaşdırılması üçün belə bir misal çəkirlər: otağımıza nəzər salıb, onun işıqlı olduğunu görürük. Özümüzdən soruşuruq ki, gördüyümüz işıq otağın özündəndirmi? Dərhal da özümüzə cavab veririk ki, xeyr, əgər işıq otağın özündən olsaydı, otaq heç vaxt qaranlıqlaşmazdı. O isə bəzən işıqlıdır, bəzən isə qaranlıq.

Tezliklə belə bir nəticəyə gəlirik ki, otaq onda şüalanan nur zərrələri vasitəsi ilə işıqlanır. Başqa bir sual yaranır: bəs bu nur zərrələri haradandır? Bir qədər düşündükdən sonra belə-bir cavab tapırıq ki, nur zərrələrinin işığı onun zatından doğur və həmin zərrələrdə nuraniyyət xüsusiyyəti var. Varlıq aləmində elə bir nur zərrəsi tapmaq olmaz ki, o, qaranlıq olmuş olsun və işığı başqasından alsın. Nur zərrəsi harada olursa olsun, işıqlıdır və işıq onun zatından doğur.

Nur zərrəsi məhv ola bilər, amma qaranlıq varlığa çevrilə bilməz. Bəs hər hansı fəzanın işıqlanma səbəbi nurdursa, nurun işıqlanma səbəbi nədir? Dərhal cavab verə bilərik ki, nurun işığı onun öz vücudundadır. Analoji olaraq “hər şeyi Allah yaratmışdırsa, bəs Allahı kim yaratmışdır” sualına belə cavab vermək olar: Onun varlığı zatından, özündən doğur.

"Dini Suallara Cavab" kitabından

Allah sizə yar olsun.

Sual (6) : Salam. Bәzilәri dеyirlәr ki, Аllаh hәr yеrdә оlаn, görünмәyәn vә bütün мövcudlаrı хәlq еtмiş еnеrjidir. Bеlә bir tәrifi düzgün sаyмаq оlаrмı?

Bismillahir-rəhmanir-rəhim.

Əleykumus-salam.

Аllаh-tәаlаnı “еnеrji” аdlаndırмаq hеç vәchlә düzgün sаyılа bilмәz. Bеlә bir yаnаşма nәticәsindә “Аllаh”lа “tәbiәt” мәfhuмlаrı sәhv sаlınа bilәr. Аllаh bütün cәhәtlәrdәn sоnsuz bir vücuddur. О hәr yеrdә vаr vә tәbii мövcudlаrın sifәtlәrinә маlik dеyil. İslам аliмlәri әqidә vә din kitаblаrındа dәfәlәrlә хаtırlаtмışlаr ki, Аllаhı hәr növ маddi хüsusiyyәtlәrdәn uzаq bilмәk üçün “cisiм” vә “маddә” qохusu gәlәn kәlмәlәrdәn çәkinмәk lаzıмdır. Bu bахıмdаn, Аllаhа мünаsibәtdә “еnеrji” kәlмәsinin dә işlәdilмәsi yаnlışdır. Оnа görә dә dемәliyik ki, Аllаh-tәаlа еnеrji dеyil, маddә vә еnеrjidәn üstündür, еlәcә dә, оnlаrın yаrаdıcısıdır.
Allah sizə yar olsun.
Sual (7) : Salam Allahın Rehmeti uzerinize olsun.Sualim etiqadla baqlidir xais edirem etrafli cavab veresiniz. bilirik ki Allah insanlari ibadet etmek ucun yaradib insanlarin ibadetinin Allaha ne zereri ne faydasi var Allah insanlari niye ore yaradib? ateistlerin Allahin var olmamasina ne kimi subutlari var? Ateizimin banisi kimdir? Ateizim sehf olmasini hansi subutlarla darmadaqin etmek olar? Allah razi olsun

Bismillahir-rəhmanir-rəhim.

Əleykumus-salam. 

A: Allahın xaliq olmaqlığı bunu tələb edir ki, insanı yaratsın.

B: Yaradılış qanunu hikmət və məqsəq üzərində qurulmuşdur.

C: Kainatın və yaradılışın yaranmasından nəticə və məqsəd insandır; çünki hər bir şey onun üçün yaradılış və o bütün yaranmışların ən gözəldir. O cür ki, onun Allah bütün yaradanların ən gözəlidir.

D: İnsanın yaranmasından məqsəd, hər bir şey olsa nəticə ehtiyacsız olan Allaha yox insana qayıdır.

E: İnsanın əsl yaradılışından ən son məqsəd və nəticə, insanın həqiqi səadətə, kəmala və insaniyyətə yol tapmasıdır. Bütün bunlar o haqq olan Allahı tanımağa yol tapmaq və ona ibadət etməyə imkan yaradır.

 

Ətreaflı cavab

Bu məsələ sabit olmuşdur ki, Allahın hər bir sifət və adları istər Allahın zatına bağlı olsun, bu surətdə Allahı zatının özü olması deməkdir. Misal üçün bu cür sifətlər: elm, qüdrət, malik və halimiyyət kimi sifətləri. İstərsədə felə nisbət verilmiş olsun və buna yermində fel sifətləri deyilir: misal üçün, mürəbbi raziq, xaliq iradə və Allahın rəhməti kimiləri Allahın (sübuti) sabit sifətlərindəndir. Allah taala bunların vasitəsilə davamlı olaraq öz feyzini bəndələrinə çatdırır və bu xəlq etməyin özü bunu tələb edir ki, arası kəsilmədən xəlq etsin (Allah taala hər gün bu şən və işdədir.[1]

Burada diqqətə çarpan mətləb budur ki, bəs Allah taala həkimdir və həkim şəxs mənasız iş görməz. yaradılışın qanunu hədəf və məqsəd üzərində Allah taalanın o uca məqsədinə uyğun bərpa olmuşdur. Bunda heç bir ümidsizlik və peşimançılıq görünməmiş və bu dünyanın hər bir zərrəsi və onun nizamı dillərdə gəzir.

Yoxdur heç bir nöqtəsində adi çatışmamazlıq, mən bu cür söz- söhbətsiz bir məsələ görürəm.

Quran ayələrinin əsasında, yaradılışın xaliqi, bütün yaradılışları oyuncaq və üstündə yaratmışdır. Bu gözəl yaradılmışın ən kiçik hissəsini də qiymətli hədəf və məqsədə uyğun yaratmış və onlardan heç biri işsiz və mənasız deyil.

Bu dünyada heç bir şey işsiz deyil.

Onun əsl mənbəsi bizlərə aşkar deyil.

Bu nöqtəni də diqqətdən qaçırmaq lazım deyildir ki, dünyanın və kainatın tanınmasından son nəticə və məqsəd insan olmuşdur. Daha açıq desək, Allah taala dünyanı yaratdı ki Adəmi xəlq etsin; çünki o bütün yaradılmışların ən yaxşısıdır. O cür ki, onun rəbbi xaliqlərin ən yaxşısıdır. Hədis Qüdsidə buyurur: (Ey Adəm övladı hər şeyi sənin üçün yaratdım, səni isə özüm üçün)[2]

İndi isə bu mövzunu açıqlayaraq əsl bəhsə başlayıb deyirik: İnsanın yaradılmasından məqdəs və nəticə hər nə olarsa insanın özünə qayıdır. Allah taalaya heç bir xeyri yoxdur çünki o hər bir imkanlardan ehtiyacsızdır və beləliklə insana heç bir ehtiyacı yoxdur.

(Ey insanlar! Siz Allaha möhtacsınız, yalnız Allahdır ki, ehtiyacsız, ibadət və sitayişə layiqdir).[3]

(Musa, İsrail peyğəmbərinə dedi: Əgər siz və yer üzündəki bütün insanlar kafir olsa belə Allaha heç bir zərəri yoxdur; çünki o ehtiyacsız və bundan ucadır).[4]

İmam Əli (ə) məruf həmmam xütbəsində buyurur: (Allah taala varlığı yaratdığı zaman onların günah və itaətindən amanda olub və onlara ehtiyacsız idi; çünki günahların günahı ona heç bir ziyan verməz və ibadətlərini ona heç bir xeyri yoxdur.[5] (ibadətə əmr etmək və günah iş görməyin qadağan olmasının xeyri insanlar üçündür).

İnsanın yaranması haqda Quranda bir neçə ayə vardır ki, onlardan hər biri bunun bir növünə işarə edir. Misal üçün? (Mən cin və insan yaratdım ki, yalnız mənə sitayiş etsinlər)[6] başqa bir yerdə isə oxuyuruq: (Ölüm və həyatı yaratdı ki, sizi imtahan etsin, sizin hansı biriniz daha çox yaxşı əmələ sahib olacaq)[7] (Yəni imtahan və tərbiyə nəticəsində kamil insan olmaq).

Başqa bir yerdə isə gəlmişdir: (Amma insanlar hər an müxtəlifdirlər, və rəbbinin rəhm etməsi (rəhməti kamil olmaqları üçün) üçün onları yaratmışdır)[8].açıqlandığı kimi, bütün bu yazılmışlar bir nöqtədə sona çatır və o da insanın kamilləşib hidayət olmasıdır. Bundan məlum olur ki, insanın yaradılışının son nəticə və məqsədi, insanın yüksək dəyərə, səadətə, kamala və ən uca kəramətə yol tapmasıdır. Bütün bunlar Allahı tanımaq, bəndəlik və onun qarşısında ibadət etməklə həyata keçir, və bunun nəticəsindədir ki: Allaha bəndəlik etmək qiymətsiz bir gövhərdir ki, onun batini rububiyyətdir).[9] Buna yol tapan insan, biz insanların hamısının Allah yanında sultandır.

İmam Sadiq (ə)- dan bir rəvayətdə oxuyuruq:

İmam Hüseyn (ə) öz əshabının qarşısına gəlib buyurdu: (Allah taala insanları yaratmadı yalnız onu tanımaq üçün, ona ibadət və bəndəlik etdiklərində, başqalarına ibadət etməyə ehtiyacları yoxdur).[10]


[1] - Ər- rəhman surəsi, ayə 29 (کل یوم هو فی شأن)

[2] - Əlmənhəcul- qəba, cild 5, səh 516, Elmul yəqin , cild 1, səh 38,

"یابن آدم خلقت الاشیاء لأجلک و خلقتک لأجلی"

[3] - Fatir surəsi, ayə 15, ("یا ایها الناس انتم الفقراء الی الله و الله هو الغنی الحمید")

[4] - İbrahim surəsi, ayə 8, ("و قال موسی ان تکفروا انتم و من فی الارض جمیعاً فإن الله لغنی حمید")

[5] - Nəhcül- bəlağə, Feyz, səh 11, həmmam xütbəsi

"اما بعد ، فإن الله سبحانه و تعالی خلق الخلق حین خلقهم غنیاً عن طاعتهم ، آمناً من معصیتهم ،

 لأنه لاتضره معصیة من عصاه ، و لاتنفعه طاعة من أطاعه"

[6] - Zariyat surəsi ayə 56 (و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون)

[7] - Mülk surəsi, ayə 2 ("الذی خلق الموت و الحیاة لیبلوکم ایکم احسن عملاً")

[8] - Hud surəsi, ayə 118 və 119 ("و لایزالون مختلفین الا من رحم ربک ولذالک خلقهم")

[9] - Misbahul şəriə fi həqiqətul- ubudiyyə. ("العبودیة جوهرة کنهها الربوبیة")

[10] - İləluş- şəraye, Səduq, Əl- mizan nəql etdiyinə əsaslanaraq, cild 18, səh 423

("ان الله عزوجل ما خلق العباد الا لیعرفوه، فإذا عرفوه عبدوه، فإذا عبدوه استغنوا بعبادته عن عبادة من سواه")

http://islamquest.net


“Ate­izm” ter­mi­ni ilk də­fə 1577-ci il­də Av­ro­pa­da iş­lə­nib. Am­ma eti­mo­loq­lar bu sö­zün ta­ri­xi­nin 3-cü əs­rə ge­dib çıx­dı­ğı­nı id­dia edir. Yu­nan di­lin­dən tər­cü­mə­də “al­lah­sız” mə­na­sı­nı ve­rir.
Daha ətraflı saytın etiqadi suallar tohid bölmünə müraciət edin.
Allah sizə yar olsun.
Sual (8) : Salamun əleykum.Təbii fəlakətlərin səbəbi nədir?
Bismillahir-rəhmanir-rəhim.
Əleykumus-salam.
Son dövrlər planetimizi bürümüş təbii fəlakətlərin səbəbi hamını maraqlandırır. Əslində isə, bu sualın cavabı olduqca sadədir. Allah-təala buyurur: «Allah bir şəhəri misal gətirir. O şəhər əmin-amanlıq və arxayınlıq içində idi. Ruzisi də hər yerdən bol-bol gəlirdi. Lakin əhalisi Allahın nemətini inkar etdi. Allah da həmin şəhərin sakinlərinə etdikləri əməllərə görə, aclıq və qorxu bəlası daddırdı»[4166].
Qurani-kərimdə Nuhu inkar edənlərin selə qərq olduğu, Ad və Səmud tayfalarının günahkarlıqları müqabilində dəhşətli sarsıntıya bürünərək diz üstə düşüb qaldıqları, qadınları qoyub, kişilərə şəhvətlə yanaşan Lut tayfasının əzab yağışına düçar olduğu və başqa ibrətamiz əhvalatlar rəvayət olunur. Hər bir millət Allaha etiqadı müqabilində üç böyük nemətlə mükafatlandırılır: əmin-amanlıq, gələcəyə inam, gen-bol ruzi.
İmam Sadiq (ə) buyurur: «Bəni-İsraildən bir tayfa o qədər gen-bolluq, rifah içində yaşayırdı ki, hətta uşaqlarının oyuncaqları da qida maddələrindən hazırlanmışdı. Amma bu tayfa axırda bir günə düşdü ki, həmin oyuncaqları yeməyə məcbur oldu»[4167].
Demək, bütün bəlaların, eləcə də, təbii fəlakətlərin səbəbi, «İnsanların dünyanı axirətdən üstün tutmasıdır»[4168].
[4166] «Nəhl» surəsi, ayə 112.
[4167] «Təfsire Nurus-səqəleyn» 3-cü cild, səh. 91.
[4168] «Nəhl» surəsi, ayə 107.
Allah sizə yar olsun.
Sual (9) : Salamun əleykum.Hər bir müsəlmanın ilk əvvəldə bilməli olduğu etiqadı nədir?
Bismillahir-rəhmanir-rəhim.
Əleykumus-salam.
Hər bir insan kəlmeyi-şəhadətini yəni, “Əşhədu ən la ilahə illəllah və əşhədu ənnə Məhəmmədən rəsulullah” (şəhadət verirəm ki, Allahdan başqa tanrı yoxdur və Məhəmməd Allahın elçisidir) – deməklə müsəlman olur və bütün İslam qanunları onun üçün tətbiq olunur. Bədəni pak və himayəsində olan həddi buluğa çatmayan övladları da müsəlman və pak olurlar. Onun müsəlman qadınla ailə həyatı qurmasına və alver etməsinə icazəsi var. Bu iqrarın əsası olaraq dinin ən mühüm vacib göstərişlərinə, o cümlədən, namaz, oruc, xums, zəkat və həcc kimi əməllərin yerinə yetrilməsi, qeyb aləminə, mələyə, qiyamətə iman, behişt və cəhənnəmi qəbul etmək, bütün peyğəmbərlərin Allah-taala tərəfindən peyğam gətirənlər kimi təsdiq etməsi lazımdır.
Bundan əlavə, Quranın, İslam Peyğəmbərinin (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) və Məsumların (əleyhimussalam) təkidli sifarişlərinə əsasən “on iki imamın” vilayəti qəbul olunmasa İslam və onun göstərişlərinə əməl etmək kamil sayılmır və Allah-taala onun əməllərini qəbul etmir. Aydındır ki, İslamı qəbul edən insanın batini də şirk və münafiqlikdən pak 50olmalıdır. Çünki, belə olsa zahiri əməllərinin də ona heç bir faydası olmaz və onu ilahi qəzəb və giriftarçılığa salıb, ondan ötrü təqdir olunmuş əbədi səadət və kamala yetişməkdən saxlayacaq.
Daha geniş cavab
İslam lüğətdə təslim olmaq və əmri qəbul etmək mənasındadır. Dini terminologiyada isə İslam Peyğəmbərinin (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) vasitəsi ilə Allah-taala tərəfindən Qiyamətə kimi bütün bəşəriyyətə göndərilmiş son, əbədi (heç vaxt ləğv olunmayan) ilahi şəriət və qanunlardır.
Bu dini başqa dinlərdən ayıran ən mühüm cəhət, İslam Peyğəmbərinin (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) peyğəmbərlərin sonuncu olmasına etiqad bəsləmək və aşağıdakı ünvanlarda pak tövhid maarifini qəbul etməkdir;
a) Zati tövhid; yəni, Allah-taala təkdir, şəriki və bənzəri yoxdur, cüzlərdən təşkil olunmamış və mürəkkəb deyildir;
b) Yaradılış və pərvərişdə tövhid; yəni, varlıq aləminin yaradanı və tədbir töküb saxlayanı Odur. Amma Ondan qeyriləri hətta mələklər də varlıq aləmində yalnız Onun bəndələri, işçiləri və Onun əmrini icra edənlərdir;
c) Şəriətdə tövhid; bəşər aləminə təkcə qanunvericilik səlahiyyətinə yalnız Allah-taala malikdir. Digərləri ancaq, Allah-taalanın onlara verdiyi ixtiyarlar əsasında və bu çərçivədə şəriətdə izah və açıqlamalar verə bilərlər;
d) İlahiyyətdə tövhid; yəni, varlıq aləmində pərəstişə və ibadətə layiq yalnız Odur və digər tağut və məxluqatların bu məqama ləyaqətləri yoxdur.
Ona görə də bu iki əsas şərtin iqrarı və onun icrası (əməl olunması) İslama daxil olmaqda zəruridir. İslam dinində “La ilahə illəllah” kəlməsi tövhidin bütün mənalarını özündə cəm edir və İslam Peyğəmbərinin (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) risalətinə (gətirdiyi dinə inam) və sonuncu peyğəmbər olmasına iqrar isə bu dinin sonuncu olması və təbii olaraq, digər dinlərin və yolların vaxtının sona çatması, bununla da Allah-taala tərəfindən göndərilmiş bu Peyğəmbərin (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) gətirdiyi bütün vacib əməllərə əməl edib, qadağan elan etdiklərini isə sözsüz qəbul etməsinə dəlalət edir.
Bu cəhətdən hər kəs bu iki əslə iqrar etsə, həmin anda digər din və məktəblərdən ayrılır və müsəlmanların sırasına daxil olur. Müsəlmanlara aid bütün hökmlər o cümlədən, onunla daimi ailə həyatı qurmaq, alver, özünün və himayəsində olan həddi buluğa yetişməmiş övladlarının bədənin paklığı və sair.. ona da aid olur. [261]  Həmçinin, bu müsəlmanın canı hamı üçün möhtərəmdir, onun canını və malını müdafiə edib qorumaq, İslam hakiminə və islami cəmiyyətə vacibdir. Qeyd etmək lazımdır ki, adi müsəlmanlarda gizlin şirk - o cümlədən, nəfsə pərəstiş, dünyapərəstlik və məqam sevmək kimi meyllər (günah olmasına baxmayraq) insanın dini nəzərdən İslamdan çıxmağına səbəb olmur.
On iki imamçıların etiqadına əsasən, Quran ayələri və Məsumlardan (əleyhimussslam) nəql olunan rəvayətlərə görə, on iki İmamın (əleyhisussalam) hamısının İslam Peyğəmbərinin (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) canişini kimi qəbul etmək imanın kamil olması və əməllərin Allah-taalanın dərgahında qəbul olmasının əsas şərtlərindən biridir. Çünki, Quranın və İslam Peyğəmbərinin (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) risalətinin və göstərişlərinin təsdiqin lazıması o cümlədən, Quran və Peyğəmbərin (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) Əhli-Beytinin (əleyhimussalam) yolunun tutulmasına əmr etmələri hər bir müsəlmana onların əmrlərinə itaəti vacib edir və onların əmrindən çıxmaq bir növ Allahın və Peyğəmbərinin (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) göstərişlərinə əməl etməmək kimi qələmə verilir.
Qeyd etmək lazımdır ki, şiə əqidəsinə görə böyük günah sahibləri günahkar olmalarına baxmayaraq İslamdan xaric olmadıqlarına görə əhli-təsənni də məsum İmamların (əleyhimussalam) vilayətlərini qəbul etmədiklərinə görə böyük günah sahibləri olmalarına baxmayaraq müsəlmandırlar və islami hökmlər onlara da aiddir. Onlarla bir mühitdə yaşamaq və həyat sürməyin heç bir maneəsi yoxdur.
Amma “xaricilər” adlı firqə böyük günah sahiblərini və fasiqləri müsəlman saymır və onları kafir hökmündə bilib onların qanlarını və malların özlərinə mübah bilirlər. Mötəzilə etiqadında olanlar isə böyük günah sahiblərini nə mömin və nə də kafir sayır. Vəhhabilər isə möhrün üzərinə səcdə etməyi, məsum İmamların (əleyhimussalam) zirehlərinə əl sürtüb təbərrük etməyi bir növ şirk sayır və şiyələri “müşrik” kimi qələmə verirlər.
Beləliklə, hər bir müsəlman o zaman İslamdan tam şəkildə bəhrələnir ki;
a) Tövhidi (Allahın təkliyini) bütün cəhətləri ilə qəbul etmiş olsun; b) İslam Peyğəmbərinin (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) gətirdiyi şəriətə və Onun sonuncu peyğəmbər olmasına inanmış olsun; v) İslam Peyğəmbərinin (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) bütün buyurduqları və qadağan etdiklərinə, o cümlədən, vilayət məsələsinə (özündən sonrakı rəhbərin təyin edilməsi) iman gətirmiş olsun; q) Ölümdən sonrakı həyatı qəbul etsin, Quranın və İslam Peyğəmbərinin (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) bu mövzuda açıqladığı cüziyyatlara imanı və etiqadı olsun.
Quran-Kərimdə imanın ölçüsü belə açıqlanır: “Yaxşı əməl: 1) Allaha, 2) Qiyamət gününə, 3) Mələklərə, 4) Kitaba, 5) Peyğəmbərlərə iman gətirməkdir.” [262]  Küfr, münafiqlik və Allah-taalaya aşkar şirk qoşmaq İslamdan və imandan çıxıb əbədi cəhənnəmə daxil olmağa səbəb olur. [263]  Əsl və həqiqi iman şəriət göstərişlərinə əməl etməklə birgə olduğuna görə Allah və Rəsulunun (sələllahu ələyhi və alihi və səlləm) göstərişlərinə əməl etmədən izhar olunan İslam şəriət hökmlərinin zahirdə ona aid olmasına baxmayaraq, ancaq zahiri və əməlsiz iman olub onun əbədi səadət və hidayətinə səbəb olmaz. Bu cəhətdən Allah-taala Quranda pak həyatı ələ gətirmək yolunun iman və saleh əməllə bir olmasını açıqlayır. [264] 
Bu iki əsldən birini seçmiş insan yəni, iman gətrib saleh əməl yerinə yetirməsə və ya saleh əməl sahibi olub imanı olmasa, sanki bir qanadlı quş kimi heç vaxt uçmağa, əbədi səadət və xoşbəxtlik qülləsinə qalxmağa qüdrəti çatmaz. Yalnız həyatında dönüş yaradıb saleh əməllə İslama olan imanını izhar edən insan Allah dərgahına yaxınlaşıb behişt və pak həyatı ələ gətirə bilər.
Bu halda bir neçə məsələyə xüsusi diqqət etmək lazımdır: 1) İman və saleh əməl arasında birbaşa əlaqə vardır. İman hər nə qədər yüksək dərəcədə olsa, saleh əməllərin keyfiyyəti və günahlardan çəkinmək daha çox olacaq. Həmçinin, saleh əmələ hər nə qədər çox diqqət olunsa günahlardan çəkinmək və iman qəlbdə daha da çoxalıb möhkəmlənər. Bu da insanı səadətin qülləsinə və insaniyyətin ən yüksək səviyyəsinə çatdırar. Əksinə, günahlara təkid etmək insanın qəlbindən tədriclə imanı aradan aparır və bu imanın süstlüyünə səbəb olur.
2) Digər peyğəmbərlərin kitabları və şəriətlərinə inanmaq və təsdiq etmək onlara əməl etmək mənasında deyildir. Çünki, onlardan bəzilərinin şəriəti öz tayfalarına məxsus olmuş, bəziləri isə sonradan gəlmiş şəriət vasitəsi ilə vaxtı sona yetib aradan getmişdir. Beləliklə, onları qəbul etmək əslində, onların qanunlarına əməl etmək yox, bəlkə də Allah-taalanın seçdiyi peyğəmbərlərə ehtiram və onların məqamlarını və zəhmətlərini dəyərləndirmək mənasındadır.
3) İbadət əməllərində hər bir müsəlmanı qeyri-müsəlmandan ayıran ən mühüm amil dinin şaxələrində (füruiddində) özünü göstərir. Həddi buluğa yetişən hər bir müsəlmana dinin əsas şaxələrini (əməllərini) öyrənib əməl etmək vacibdir. Bu şaxələr və vaciblərin hər birin inkarı dinin inkarına gətirib çıxarır. Beləliklə, onlardan hər birinin inkarı əslində İslamdan çıxmağa səbəb olur və bu əməl sahibi mürtəd adlanır. Əlbəttə, mürtədliyin özünə məxsus şəraiti var ki, əgər o şərait tam şəkildə cəm olsa (məs, fitri mürtəd və kişi olmaq və sair..) belə şəxs ölüm hökmünə məhkum olur.
Başqa tərəfdən insanın bu mövzuları inkar etmədən onlara əməl etməsə bu, insanı behiştin dərəcələrindən salır və əgər ömrünün sonuna qədər bu əməlindən qayıtmasa, axirətdə əbədi cəzaya məhkum olar.
4) Müsəlmanda iman mütləq olmalıdır. Çünki, adətən iman ayrı-seçkilik qəbul etməz. Yəni, İslam dininə iman gətirən əsl mömin heç vaxt deməz ki, “mən dinin bir qisminə iman gətirmişəm, amma bəzi məsələlərinə iman gətirməmişəm”. Quranda belə rəftara, nəfsə pərəstiş və insanın öz nəfsi istəklərinə tabe olmaq deyilir və sonda küfrə səbəb olur. Allaha, Qiyamətə və peyğəmbərlərə iman gətirən şəxs belə rəftar etməz. [265] 
5) İman və saleh əməlin zəif və yüksək dərəcələri vardır. Bütün mömin salehlər eyni məqamda qərar tutmurlar. Allah dərgahında və behiştdə bir məqamda deyillər. Bəs, İslam maarifindən istifadə etməklə imanı dərinləşdirmək, saleh əməllərin kəmiyyət və keyfiyyətinə diqqət etməklə isə imanın yüksək dərəcələrinə nail olmaq lazımdır.
Əlavə məlumat üçün ədəbiyyat:
Sübhani Cəfər, Miləl və nihəl, c.2; mərkəz müdriyyət hövzə, ikinci çap, Qum, 1366 günəş ili, səh.53
Şəhristani Əbdul-Kərim, Miləl və nihəl, c.1-2; Misir, ikinci çap, 1375 hicr qəməri, səh.46.
Səidi Mehr Məhəmməd, İslamın kəlam elminin təlimi, c.1-2; Taha, ikinci çap, 1381-ci günəş ili, Qum, səh.161-163, birinci cilddən, səh.135; ikinci cilddən.
Tusi Xacənəsrəddin, Kəşful-murad, Şəkuri, dördüncü çap, 1373-cü şəmsi ili, Qum, səh.454.
Misbah Yəzdi Məhəmməd Təqi, Quranda əxlaq, c.1; İmam Xumeyni (rəh) adına elmi-təhqiqat müəssisəsi, Qum, səh.122-145.
Misbah Yəzdi Məhəmməd Təqi, Etiqad təlimləri, c.3; İslam təbliğatı təşkilatı, on ikinci çap, 1376-cı günəş ili, Qum, səh.126, 163.
[261]  Əlbəttə, kitab -əhlinin bədənin pak olması haqqında islam alimləri arasında müxtəlif nəzəriyyələr var və bu haqda müctehidlərin risaleyi əməliyyə kitablarına müraciət edə bilərsiniz.
[262]  Bəqərə surəsi, 177, 285; Nisa surəsi, 136.
[263]  Nisa surəsi, 105, 145.
[264]  Nəhl surəsi, 97; Bəqərə surəsi, 103; Nisa surəsi, 57, 122.
[265]  Bəqərə surəsi, 85; Nisa surəsi, 150, 151.


Allah sizə yar olsun.
Sual (10) : Salamun əleykum.Cəmiyyətdəki ictimai-siyasi dəyişikliklərin səbəbkarı kimdir? İnsan, yoxsa Allah?
Bismillahir-rəhmanir-rəhim.
Əleykumus-salam.
Allah-təala buyurur: «Hər hansı bir tayfa öz vəziyyətini dəyişməsə, Allah da onun vəziyyətini dəyişməz» «Rəd» surəsi, ayə 11.
Ayədən göründüyü kimi, bütün millətlərin talehi, onların öz əllərindədir. Onların xoşbəxtlik və bədbəxtliklərinin ilkin səbəbkarı özləridir. Öz xoşbəxtliyi üçün çalışmayan millətin Allah-təaladan nə isə gözləməsi, əbəsdir.
Ayə və hədislərin göstərişlərinə əsasən, cəmiyyətdəki bədbəxtlikləri aradan qaldırmaq istəyən millət, ilk əvvəl öz düşüncəsində inqilab etməlidir. Öz imanı, əxlaqındakı zəif nöqtələri tapıb, xalis bir tövbə ilə çirkinlikdən təmizlənməyən cəmiyyətin səadətə çatması mümkünsüzdür. «İnsanın xoşbəxtliyi və bədbəxtliyində Allah təsirsizdir» demək də düzgün deyildir. Allah-təala hər bir insanı təqib edib, qoruyan mələklər qərar vermişdir. Onlar doğru yol seçənlərə yardım göstərərlər. Azğınlığı seçənlərin isə, əzabı artırılar. Məsələn, ədalət və həqiqət uğrundən canından keçən millətlər, ədalətli hakimlə mükafatlandırılır, günah və azğınlığa meyilli millətlər isə, zalım hakimlə cəzalandırılırlar.

Allah sizə yar olsun.
Go to TOP