Bismillahir-rəhmanir-rəhim.
Əleykumus-salam.
Ələvilər şiə firqələrindən biri hesab olunur və hal-hazırda Suriya, Livan və Türkiyənin bəzi nahiyələrində yaşayırlar. On üç nəfərdən ibarət olan Ələvi alimlərinin Hicri 1392/8/24 tarixdə verdikləri bəyanata nəzər saldıqda, bu həqiqətin şahidi oluruq ki, şəri hökmlər və üsulidin məsələləri baxımından ələvilərlə imamiyyə şiələri arasında heç bir fərq yoxdur. Eyni zamanda bəzi imamiyyə alimləri də belə bir etiqadın doğruluğuna dair şəhadət vermişlər. Bu yaxınlarda dünyasını dəyişmiş Livanın görkəmli fiqh alimlərindən olan Şeyx Məhəmməd Cavad Muğniyə Ələvi alimləri ilə apardığı müzakirə və elmi məclislərdən sonra onların əqidələrinin imamiyyə şiələri ilə tamamilə müvafiq olduğunu bir daha etiraf etmiş və buna şəhadət vermişdir.Lakin burada belə bir sual meydana gəlir. Əgər Ələvilərin əqidəsi imamiyyə şiələri ilə tam uyğun gəlirsə, onda nə üçün onlar müstəqil firqə hesab olunurlar?
Bu sual müxtəlif məzhəb və dinlər barədə kitab yazmış bir çox alimlərin marağını özünə cəlb etmişdir. Onlar daim səy etmişlər ki, Ələviləri «Nusəyriyyə» firqəsi ilə eyniləşdirsinlər.
Nusəyriyyə Hicrətin beşinci əsrində İbni Nusəyr adlı şəxs tərəfindən meydana gəlmişdir. O özünü Ələvi kimi qələmə verdiyi üçün son dövrün ələvi alimləri də özlərini onun davamçıları hesab etmişlər. Lakin Ələvilər Nusəyriyyənin nəzəriyyələrini, əqidə və etiqadlarının heç birini qəbul etmədikləri üçün onları Nusəyriyyəyə aid etmək olmaz. Çünki Nusəyriyyə 12-ci imamın imamətini qəbul etmir. Əli ibni Əbu Talibə gəldikdə isə, bu işdə də ifrata vararaq o həzrəti ilahiləşdirmişlər. Həmçinin İbni Mülcəmi lənətləyənlərə qarşı çıxaraq, onu həzrət Əlinin maddi aləmlə olan əlaqəsini kəsib, əbədi həyata qovuşdurduğu üçün çox sevirlər. Bütün bunlarla yanaşı, tənasüxə etiqad bəsləyib şərabı halal hesab etmişlər.
Necə olursa-olsun, Ələviləri Nusəyriyyə əqidəsini rədd, şiə əqidəsini isə iqrar etdikləri üçün ayrı bir firqə deyil, məhz imamiyyə firqəsindən hesab etmək lazımdır.
Ələvilərin belə adlandırılmasına gəldikdə isə, deyə bilərik ki, bəlkə də onlar Abbasi xəlifəsinə qarşı çıxmaları və apardıqları uzun sürən mübarizədən sonra dövlət qurmağa nail olmalarına görə bu adla məşhur olmuşlar.
Hələbdə təşkil olunmuş Həmdanilər və Təbəristanda təsis edilən Ələvi dövlətini buna misal çəkmək olar. Demək, Abbasilər öz şiə müxaliflərini Ələvi kimi tanıdıqları üçün bu ad sonralar onlara da verilmişdir.
Allah sizə yar olsun.
Bismillahir-rəhmanir-rəhim.
Əleykumus-salam.
İsmailiyyə firqəsinin müstəqil fiqhi mənbəyi vardır. İsmailiyyə alimi Qazi Nömanın yazdığı "Əlizah və dəaimul-islam" kitabı bu firqənin ən mötəbər fiqhi qaynağıdır. Həmçinin Zeydiyyə məzhəbinin müstəqil fiqhi qaynağı "Müsnədi İmam Zeyd" dir ki, bir çox Zeydiyyə alimləri ona şərh yazıblar. Zeydiyyə usuli dində Mötəziləyə və firudində Əbuhənifəyə yaxındılar.Allah sizə yar olsun.
Bismillahir-rəhmanir-rəhim.
Əleykumus-salam.
Zeyd ibni Əli öz ata və qardaşının təlimindən savayı, başqa sözlə desək, Əhli-beytin etiqadından fərqli olan heç bir əqidəyə əsaslanmamışdır. Lakin sonralar sair firqələrlə təmasda olan Zeydiyyə alimləri öz məzhəblərinin mövqeyini qoruyub saxlamaq üçün imamiyyə məzhəbinin əqidəsi ilə fərqli olan bəzi etiqadi məsələlər meydana gətirdilər. Nəticədə bu cərəyan müstəqil fiqhi və kəlami məzhəbə çevrildi.Üçüncü xəlifə Bəni-üməyyə tayfasından hesab olurdu və zeyidilərin qiyamıda Bəni-üməyyəyə qarşı idi.
Şiənin dedikdə bu firqələrədə şamil olur və 12 imamlı şiələr isə İMAMİYYƏ adlanır.
Daha ətraflı syatın kitabxanasındakı kitaba müraciət edin.
Kitabın adı: İslam məzhəbləri ilə tanışlıq Mövzu: Etiqad Müəllif: Tədqiqat qrupu 36-ci dərs
Allah sizə yar olsun.
Əleykumus-salam. Sualınızın cavabın saytın kitabxanasında olan kitabdan oxuya bilərsiz.
İslam məzhəbləri ilə tanışlıq
http://kitab.nur-az.com/az/lib/view/238
Bismillahir-rəhmanir-rəhim.
Əleykumus-salam.
Həqiqi din olan
tövhid dini üç müştərək əsasa malikdir:
1. Yeganə Allaha etiqad bəsləmək;
2. Axirət aləminə inam bəsləmək, bu dünyada olan əməllərə görə mükafat və cəza
gününə iman bəsləmək;
3. Bəşərin hidayət olunması üçün Allah tərəfindən peyğəmbərlərin məbus olmasına
etiqad bəsləmək. (Erfan)
Deməli, ruh və dinin həqiqəti - Allah qarşısında təslim olmaq və itaət
etməkdir.
Peyğəmbərlərin (ə) vasitəsilə istədiyi şeylər bütün millətlər üçün eyni
olmuşdur. Quranın buyurduğu kimi səma dinlərinin ruhu bir şeydir.
Quran heç bir zaman din kəlməsini cəm halda işlətməmişdir. Quranın bu dinə
İslam adını qoymasının səbəbi o deyildir ki, tarix boyunca dinlər bu adla
məşhur olmuşdur. Bu cür adlandırmağında məqsəd odur ki, dində bir həqiqət
vardır ki, onu İslam adı ilə daha yaxşı izah etmək olar. İkincisi isə bütün insanlar
bütün şəraitlərdə sabit fitrətə və vahid həqiqətə malikdirlər. Din də insan
səadətini təmin etmək üçün gəldiyinə görə, dinlərin cürbəcür olması mümkün
deyildir. Ona görə də bütün dinlər öz zamanlarında insan səadətini təmin edən
ən yaxşı yol olmuşdur.
Beləliklə demək olar ki, İlahi dinlər üsullarında bir-biri ilə fərqlənmirlər.
Onların bir-biri ilə fərqi bəzi firuid-din məsələlərindədir. Bu da zamana görə
dəyişir. İslam dininin lap əvvəldən insana nazil olmamasının bir neçə
səbəblərini bəyan etmək olar:
1. İbtidai insanların geniş bir məsələləri dərk etməyə hazırlıqları yox idi.
İslam dinindən əvvəl bəşər fikri büluğa çatmamışdı və ona görə də geniş
məsələləri dərk etmək qabiliyyətinə malik deyildi. İnsan yavaş-yavaş,
mənzil-mənzil dini ona göndərilən peyğəmbərlərin (ə) vasitəsilə dərk etməyə
çalışırdı. Bu yolla da əbədi səadətə tərəf hidayət olunurdular. Son nübuvvəti
qəbul edə bilmək üçün hazırlanırdılar.
2. Vəziyyətin dəyişməsi. İnsanın müxtəlif torpaqlardakı yaşayış vəziyyəti
bir-biri ilə eyni deyildir. Vəziyyətlərin müxtəlifliyi, xüsusilə də həyatın və
ictimai rabitələrin qarışıq olması dini hökmlərə az-çox öz təsirini qoymuşdur.
Bu aydındır ki, əgər peyğəmbərlər (ə) bu günün qarışıq vəziyyətinə uyğun olan
dini min il əvvəlki insanlar üçün şərh etsəydilər, əbəs bir iş görmüş
olardılar. Bundan başqa, sonrakı zamanlarda onu tətbiq etmək də çətin olardı.
Ancaq İslam zühur edən zaman insanların fikri büluğa çatması imkan verdi ki,
təkamül məsələlərini bir dəfəyə dərk etsinlər. İslam Peyğəmbərindən (s) sonra
İmamların (ə) vasitəilə bu göstərişlərlə düz yola hidayət olundular. Böyük qeyb
zamanında isə İslamşünaslar, alimlər, fəqihlər icdihad əsasında vəhyi təfsir
edə bilir və onu bu günün şərtlərinə uyğun cavablandırırlar. Başqa bir tərəfdən
isə, Həzrət Peyğəmbərin (s) şəxsiyyəti elə idi ki, qəbul etdiyi bütün vəhyləri
lazımlı səviyyədə dərk edə bilirdi. Elə bir mərhələ yox idi ki, onu başa
vurmamış olsun. Xatəm o kəsdir ki, bütün mərhələləri başa vurmuşdur və
keçmədiyi mərhələ qalmamışdır.
Allah sizə yar olsun.